Packet Milk Pasteurization; UHT Process | Nutritional Value | पॅकबंद दूध उकळणे फायदेशीर की हानिकारक?: पॅकेज्ड दूध उकळण्याचे वैज्ञानिक पैलू, जाणून घ्या तज्ज्ञांचे मत आणि योग्य पद्धत

या प्रक्रियेत, दूध १३५°C पेक्षा जास्त तापमानावर २ ते ५ सेकंदांसाठी गरम केले जाते. हे सर्व बॅक्टेरिया आणि बीजाणू देखील मारते, ज्यामुळे पॅकिंग न उघडता, दूध रेफ्रिजरेशनशिवाय 6 महिन्यांपर्यंत सुरक्षित ठेवता येते. टेट्रा पॅकमध्ये उपलब्ध असलेले दूध हे UHT दूध आहे.

प्रश्न- पॅकेज्ड दूध उकळणे आवश्यक आहे का?

उत्तर: आहारतज्ज्ञ सुचिता शर्मा म्हणतात की जर तुम्ही गाईचे किंवा म्हशीचे दूध थेट दूधवाल्याकडून विकत घेतले तर ते उकळलेलेच असले पाहिजे. त्यात बॅक्टेरिया असू शकतात, जे आपल्या शरीराला हानी पोहोचवू शकतात.

पण पॅकेटमध्ये उपलब्ध असलेले दूध (जसे की टेट्रा पॅक किंवा पॅकेट) ते आधीच चांगले गरम करून स्वच्छ केलेले असते. याला पाश्चराइज्ड म्हणतात. याचा अर्थ असा की हे दूध पिण्यास आधीच सुरक्षित आहे.

असे दूध वारंवार किंवा जास्त वेळ उकळल्याने त्यात असलेले आवश्यक पोषक घटक कमी होऊ शकतात. म्हणून पॉलीपॅक्ड दूध उकळण्याची गरज नाही. फक्त थोडे गरम करणे पुरेसे आहे.

प्रश्न- UHT दूध उकळणे आवश्यक आहे का?

उत्तर: टेट्रा पॅकमध्ये येणारे UHT दूध प्रथम काही सेकंदांसाठी १३५ अंश सेल्सिअस पर्यंत खूप वेगाने गरम केले जाते आणि नंतर ते अतिशय स्वच्छ पॅकिंगमध्ये पॅक केले जाते. या प्रक्रियेत सर्व हानिकारक जीवाणू नष्ट होतात.

याचा अर्थ असा की हे दूध पूर्णपणे सुरक्षित आहे आणि तुम्ही ते थेट पॅकमधून पिऊ शकता. ते उकळण्याची गरज नाही. तथापि, जर तुम्हाला गरम दूध आवडत असेल तर तुम्ही ते थोडे गरम करू शकता, परंतु ते फक्त तुमच्या आवडीवर अवलंबून असते.

प्रश्न: टोन्ड, डबल टोन्ड आणि फुल क्रीम दुधासाठी वेगळी आवश्यकता आहे का?

उत्तर: हे तीन वेगवेगळ्या प्रकारचे दूध आहे, ज्यामध्ये दुधातील चरबी (क्रीम) वेगळी असते.

हे सर्व दूध पाश्चराइज्ड आहे. म्हणून, ते टोन्ड असो, डबल टोन्ड असो किंवा फुल क्रीम असो, त्यांना उकळण्याची आवश्यकता सारखीच असते, फरक फक्त दुधाच्या क्रीममध्ये असतो.

प्रश्न: दूध वारंवार उकळल्याने त्याचे पोषण आणि ताजेपणा प्रभावित होतो का?

उत्तर: दूध वारंवार उकळल्याने त्याचे पौष्टिक मूल्य थोडे कमी होऊ शकते. विशेषतः काही जीवनसत्त्वे जी उष्णतेमध्ये लवकर खराब होतात. जसे की जीवनसत्त्वे B1, B2 (रायबोफ्लेविन), B3, B6 आणि फॉलिक अॅसिड. दुधाला उकळवून त्यांचे प्रमाण कमी करता येते आणि रिबोफ्लेविन हा दुधाचा विशेष ऊर्जा देणारा पदार्थ आहे. याशिवाय, उकळल्याने दुधातील काही प्रथिने बदलतात आणि त्यातील चरबीचे प्रमाण थोडेसे बदलू शकते, परंतु एकूण कॅल्शियम किंवा चरबीचे प्रमाण फारसे बदलत नाही. दूध वारंवार उकळल्यास ते लवकर खराब होऊ शकते, कारण त्याचे शेल्फ लाइफ कमी होते. म्हणून, आवश्यक असल्यास, ते एकदा हलके गरम करा, परंतु ते पुन्हा पुन्हा उकळणे टाळा.

प्रश्न: पॅकेट उघडल्यानंतर दूध किती वेळात प्यावे?

उत्तर: उन्हाळ्यात, दुधाचे पॅकेट उघडल्यानंतर, ते ३ ते ४ दिवसांच्या आत सेवन करावे. या काळात, दूध खराब होऊ नये म्हणून ते नेहमी ४°C किंवा त्यापेक्षा कमी तापमानात रेफ्रिजरेटरमध्ये ठेवणे महत्वाचे आहे.

तथापि, दूध पिण्यापूर्वी एकदा नक्की तपासा. जर त्याचा वास आंबट असेल तर ते अजिबात पिऊ नका.

प्रश्न- पॅकेज केलेले दूध देखील ‘घाणेरडे’ असू शकते का?

उत्तर: जर पॅकेज केलेले दूध योग्यरित्या तयार केले, पॅक केले आणि रेफ्रिजरेट केले तर ते सामान्यतः स्वच्छ आणि सुरक्षित असते. पण जर दुधाचे पॅकेट उघडे ठेवले किंवा व्यवस्थित रेफ्रिजरेटरमध्ये ठेवले नाही, तर त्यात बॅक्टेरिया लवकर वाढू शकतात. उन्हाळ्यात हा धोका अधिक वेगाने वाढतो. म्हणून, दूध नेहमी सीलबंद पॅकेटमध्ये ठेवा आणि योग्य तापमानावर साठवा.