आज जागतिक यकृत दिन आहे. यकृत हे आपल्या शरीराचे पॉवरहाऊस आहे. अन्न पचवणे, त्यातून जीवनसत्त्वे, खनिजे आणि इतर घटक शोषून घेणे आणि ते शरीराला पुरवणे हे यकृताचे काम आहे. जर शरीरात काही विषारी पदार्थ शिरले तर यकृत ते विषारी पदार्थ बाहेर काढते. जॉन हॉपकिन्स
.
जर्नल ऑफ हेपॅटोलॉजीनुसार, जगातील सुमारे ३८% लोक फॅटी लिव्हरच्या समस्येने ग्रस्त आहेत. धक्कादायक गोष्ट म्हणजे यातील २५% लोक दारू पीत नाहीत. अशा बहुतेक प्रकरणांमध्ये असे आढळून आले आहे की हे लोक जास्त गोड खातात. यकृताला चरबीचा पूर्णपणे तिरस्कार आहे. यकृताचे बहुतेक आजार त्यात चरबी जमा झाल्यामुळे होतात.
म्हणून आज ‘सेहतनामा’ मध्ये आपण यकृताबद्दल बोलू. तुम्हाला हे देखील कळेल की-
- दरवर्षी कोणत्या ५ चाचण्या करता येतात?
- कोणत्या १० सवयी यकृताचे नुकसान करतात?
- निरोगी यकृतासाठी कोणती खबरदारी घेणे आवश्यक आहे?
चरबीमुळे सर्वात जास्त नुकसान होते
चरबीमुळे यकृताचे सर्वात जास्त नुकसान होते. जर याची काळजी घेतली नाही तर यकृताची क्षमता कमकुवत होते आणि एके दिवशी ते पूर्णपणे खराब होते. काही चाचण्यांद्वारे जर ते वेळेत आढळले तर हा धोका कमी करता येतो.
दरवर्षी या ५ यकृताच्या चाचण्या करा
डॉ. मोनिका जैन अशा ५ सामान्य चाचण्यांबद्दल सांगतात ज्या कमी खर्चात केल्या जाऊ शकतात आणि त्यांच्या मदतीने यकृताच्या आरोग्याचे योग्य मूल्यांकन करता येते.
या सर्व चाचण्यांबद्दल सविस्तरपणे समजून घ्या-
१. यकृत कार्य चाचण्या (LFTs)
ते कधी करावे: ही चाचणी सहसा नियमित तपासणी दरम्यान केली जाऊ शकते. याशिवाय, जर शरीरात पिवळेपणा, थकवा, पोटदुखी-सूज, लघवीचा गडद रंग अशी लक्षणे दिसली तर ते करता येते.
कुठे केले जाईल: ही चाचणी जवळजवळ सर्व सरकारी आणि खाजगी प्रयोगशाळा आणि रुग्णालयांमध्ये उपलब्ध आहे.
किंमत: ५०० ते १,५०० रुपये.
२. पूर्ण रक्त गणना (CBC)
ते कधी करावे: ही एक नियमित चाचणी आहे, जी शरीराचे संपूर्ण आरोग्य तपासते. जर तुम्हाला यकृताशी संबंधित समस्या असतील, जसे की प्लेटलेट्सची कमतरता, तर तुम्ही या चाचणीची मदत घेऊ शकता.
कुठे केले जाईल: ही चाचणी सर्व सामान्य सरकारी आणि खाजगी रुग्णालये आणि दवाखाने मध्ये उपलब्ध आहे.
किंमत: २५० ते १००० रुपये.
३. हिपॅटायटीस बी आणि सी चाचणी
ते कधी करावे: जर शरीरात फिकटपणा, अशक्तपणा, भूक कमी लागणे आणि पोटात सूज येणे अशी लक्षणे दिसली तर ही चाचणी आवश्यक आहे. जर तुम्ही संरक्षणाशिवाय लैंगिक संबंध ठेवले असतील तर ही चाचणी अवश्य करावी.
कुठे केले जाईल: ही चाचणी बहुतेक सरकारी आणि खाजगी प्रयोगशाळांमध्ये उपलब्ध आहे.
किंमत: ५०० ते १,५०० रुपये.
४. पोटाचा अल्ट्रासाऊंड
ते कधी करावे: जर पोटदुखी, सूज किंवा यकृताशी संबंधित कोणत्याही समस्येचा संशय असेल तर ही चाचणी करता येते. या चाचणीमध्ये यकृताची रचना स्पष्टपणे दिसून येते.
ते कुठे केले जाईल: ही चाचणी सरकारी आणि खाजगी रुग्णालयांच्या इमेजिंग विभागात उपलब्ध आहे.
किंमत: ८०० ते २,५०० रुपये.
५. पूर्ण बायोकेमिकल पॅनेल
हे कधी करावे: जेव्हा यकृत कार्य चाचणीचे निकाल सामान्य नसतील किंवा तुम्हाला यकृताची कोणत्याही प्रकारची लक्षणे जाणवत असतील तेव्हा ही चाचणी करावी.
कुठे केले जाईल: ही चाचणी लहान दवाखाने, सरकारी रुग्णालये आणि मोठ्या खाजगी प्रयोगशाळांमध्ये देखील केली जाऊ शकते.
किंमत: ५०० ते २००० रुपये.
कोणत्या सवयी यकृताला हानी पोहोचवत आहेत?
डॉ. मोनिका जैन म्हणतात की कमी पाणी पिणे आणि शारीरिक हालचाल न करणे हे तुम्हाला सामान्य वाटेल, परंतु यामुळे आपल्या यकृताचे नुकसान होते. ग्राफिकमध्ये पहा, कोणत्या 9 सवयी यकृताला नुकसान पोहोचवतात-
कोणत्या वाईट सवयीचा यकृतावर परिणाम होतो?
- कमी पाणी पिणे: शरीरात पाण्याची कमतरता शरीरात विषारी पदार्थ जमा होऊ शकते, ज्यामुळे यकृतावर दबाव येतो.
- जास्त गोड पदार्थ खाणे: जास्त साखर खाल्ल्याने यकृतामध्ये चरबी जमा होते. यामुळे कार्यक्षमता कमकुवत होते.
- शारीरिक हालचालींचा अभाव: यामुळे यकृतामध्ये अतिरिक्त चरबी जमा होते.
- पुरेशी झोप न घेणे: झोपेचा अभाव यकृताची दुरुस्ती आणि पुनर्जन्म योग्यरित्या होण्यापासून रोखतो.
- फास्ट फूड आणि प्रक्रिया केलेले अन्न: जास्त तळलेले आणि प्रक्रिया केलेले अन्न खाल्ल्याने फॅटी लिव्हरची समस्या उद्भवू शकते.
- मद्य सेवन: जास्त प्रमाणात मद्य सेवन केल्याने यकृताची जळजळ, फॅटी लिव्हर, सिरोसिस आणि यकृताचा कर्करोग होऊ शकतो.
- धूम्रपान: धूम्रपानातून बाहेर पडणारे विषारी पदार्थ यकृताच्या पेशींना नुकसान करतात.
- डॉक्टरांचा सल्ला न घेता औषधे घेणे: जास्त वेदनाशामक किंवा अँटीबायोटिक्स घेतल्याने यकृताचे कार्य कमकुवत होऊ शकते.
या ५ चांगल्या सवयी यकृताचे आरोग्य सुधारतील
- फायबरयुक्त आहार घ्या. फायबर यकृताला विषमुक्त करण्यास मदत करते. संत्री, पेरू, गाजर, पालक आणि हिरव्या पालेभाज्या यांसारखी हंगामी फळे आणि भाज्या खा.
- सकाळी लिंबू पाणी प्या: लिंबू पाणी पिल्याने यकृत विषमुक्त होण्यास मदत होते. हे यकृतासाठी एक सौम्य आणि नैसर्गिक डिटॉक्सिफिकेशन आहे.
- नियमित व्यायाम करा: दररोज व्यायाम केल्याने चयापचय गतिमान होते आणि यकृतावर अतिरिक्त चरबी जमा होत नाही.
- निरोगी चरबी खा: मासे, जवस, अक्रोड यांसारखे ओमेगा-३ फॅटी अॅसिड खाल्ल्याने यकृताचे आरोग्य सुधारते.
- हायड्रेटेड रहा: दिवसभरात किमान ८-१० ग्लास पाणी प्या. पाणी यकृताचे कार्य सुधारण्यास मदत करते आणि शरीरातील विषारी पदार्थ बाहेर काढते.
फॅटी लिव्हर ही सर्वात मोठी समस्या आहे मग अतिरिक्त चरबी कशी ओळखायची?
डॉ. मोनिका जैन म्हणतात की, सहसा फॅटी लिव्हरची कोणतीही लक्षणे दिसून येत नाहीत. कधीकधी तुम्हाला थकवा जाणवू शकतो किंवा पोटाच्या वरच्या उजव्या बाजूला वेदना होऊ शकतात. या व्यतिरिक्त, खालील लक्षणे दिसू शकतात:
- डोळे आणि त्वचा पिवळी पडणे
- पोटदुखी
- मूत्राचा गडद रंग
- पोट फुगणे
- काळा मल
- त्वचेला खाज सुटणे
- श्वास घेण्यात अडचण
- पायांना सूज येणे
